Mechanizm CBAM – czym jest i jak wpłynie na rynek?

Unijne rozporządzenie 2023/956 wprowadzające mechanizm granicznego podatku węglowego (ang. Carbon Border Adjustment Mechanism) „CBAM” weszło w życie 17 maja 2023 r. Wdrożenie mechanizmu CBAM zostało podzielone na okres przejściowy (rozpoczynający się dnia 1 października 2023 r. i kończący się 31 grudnia 2025 r.) i okres docelowy (rozpoczynający się od 1 stycznia 2026 r.)

Powody, dla których wprowadzono CBAM

Poprzez wprowadzenie w 2005 r. systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS), który obejmuje m.in. instalacje energochłonne, Unia Europejska wyznaczyła kierunek działań, który ma za cel zmniejszenie ogólnego poziomu emisji gazów cieplarnianych. Coraz większe koszty wprowadzonych przez Unię Europejską działań dekarbonizacyjnych w odniesieniu do przemysłu unijnego skutkowały jednak w ostatnich latach coraz częstszym przenoszeniem przemysłu energochłonnego poza obszar Unii Europejskiej lub importowaniem na obszar celny Unii Europejskiej towarów z krajów, gdzie nie ma skutecznej polityki klimatycznej i zakrojonych na szeroką skalę działań dekarbonizacyjnych (proceder ten nazywany jest „ucieczką emisji”) (należy jednak zaznaczyć, że w ostatnim czasie pojawiają się sygnały świadczące o tym, że gospodarki uznawane do tej pory za niechętne wprowadzaniu działań dekarbonizacyjnych jak np. Chińska Republika Ludowa zapowiadają stopniowe wyznaczenie celów w zakresie redukcji emisji z sektorów wysokochłonnych na rok 2030 i 2055).

Dotychczasowe mechanizmy zmniejszania ryzyka ucieczki emisji w narażonych na nie sektorach lub podsektorach obejmują przejściowy przydział bezpłatnych uprawnień w ramach EU ETS oraz środki finansowe mające kompensować koszty pośrednie emisji spowodowane przeniesieniem kosztów emisji gazów cieplarnianych na ceny energii elektrycznej.

Jednak w opinii Unii Europejskiej taki przydział bezpłatnych uprawnień osłabia sygnał cenowy z systemu a zatem negatywnie wpływa na zachęty do inwestowania w dalsze ograniczanie emisji gazów cieplarnianych i działania dekarbonizacyjne.

Mechanizm CBAM ma zmniejszyć ryzyko ucieczki emisji gazów cieplarnianych (uwolnienie gazów cieplarnianych do powietrza w wyniku produkcji towarów) przy jednoczesnym oczekiwaniu co do
jego wpływu na obniżanie emisyjności w państwach trzecich (państwo lub terytorium poza obszarem celnym Unii Europejskiej). CBAM ma na celu zastąpienie dotychczasowych mechanizmów poprzez wprowadzenie równoważnych opłat emisyjnych od produktów przywożonych i produktów wewnątrzunijnych. W celu zapewnienia stopniowego zastąpienia obecnego systemu bezpłatnych uprawnień przez CBAM, mechanizm ten będzie wprowadzany sukcesywnie, przy jednoczesnym, stopniowym wycofywaniu bezpłatnych uprawnień do emisji w sektorach nim objętych.

Mechanizm CBAM należy do pakietu „Gotowi na 55”, będącego częścią zaprezentowanej przez Unię Europejską inicjatywy znanej jako Europejski Zielony Ład, która ma na celu przekształcenie Unii w sprawiedliwe i prosperujące społeczeństwo żyjące w nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarce, która najpóźniej w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji netto i w ramach której wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów naturalnych.

Jak działa CBAM

CBAM wprowadza opłatę, która będzie nakładana – jako dodatkowy koszt – do ceny importowanych
produktów przemysłowych przy uwzględnieniu generowanych przez te produkty emisji (emisje
wbudowane). Opłata ta w założeniu ma na celu przede wszystkim ochronę unijnego wysokoemisyjnego biznesu, który ponosi rosnące koszty zakupu uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, podczas gdy poza Unią Europejską takie koszty często w ogóle nie są ponoszone, a
przez to importowane towary są po prostu tańsze co wpływa na konkurencyjność podmiotów prowadzących produkcję na terenie Unii Europejskiej i ponoszących opłaty w ramach EU ETS. CBAM ma zastosowanie do emisji wbudowanych gazów cieplarnianych w momencie ich przywozu na obszar celny Unii Europejskiej z państwa trzeciego. Datą, która decyduje o objęciu danego towaru sprawozdaniem CBAM jest data dopuszczenia tego towaru do obrotu na obszarze celnym Unii Europejskiej.

Etapy wdrożenia

Aby uzyskać więcej informacji na temat tego rozporządzenia, kliknij tutaj.