Nowelizacja ustawy o zatorach płatniczych – jakie zmiany czekają przedsiębiorców?

14 listopada 2022 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał nowelizację ustawy o zatorach płatniczych[1] („Ustawa” lub „Nowelizacja”). Nowelizacja wprowadza do obecnie obowiązującej ustawy szereg zmian dotyczących m.in. obowiązków sprawozdawczych i postępowań w sprawach nadmiernych opóźnień w płatnościach. Część przepisów Ustawy wejdzie w życie 14 dni po jej ogłoszeniu.

Celem wprowadzanych zmian jest doprecyzowanie obowiązujących przepisów, uproszczenie obowiązku sprawozdawczego i zwiększenie efektywności w postępowaniach w sprawach zatorów płatniczych.

Zmiany dotyczące obowiązków sprawozdawczych

Ustawa przewiduje liczne zmiany w zakresie sprawozdań przygotowywanych przez przedsiębiorców o stosowanych terminach zapłaty, w tym dotyczące wyłączeń obowiązku sprawozdawczego, terminów na złożenie sprawozdania oraz w zakresie odpowiedzialności za złożenie sprawozdania.

• Istotną zmianą dla przedsiębiorców będzie wydłużenie terminu na przekazanie sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych tj. z 31 stycznia na 30 kwietnia.
• W sprawozdaniu nie będą uwzględniane wartości świadczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych zawieranych w zakresie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, a także transakcje, których wyłącznymi stronami są podmioty należące do tej samej grupy kapitałowej. Ustawodawca uznał, że w wymienionych obszarach zatory płatnicze nie występują lub nie mają wpływu na rynek zewnętrzny.
• Wyłączeniem objęte będą także płatności przedawnione. W praktyce oznacza to, że w sprawozdaniu nie będzie uwzględniać się płatności, co do których, zgodnie z art. 118 k.c., upłynął trzyletni okres przedawnienia.
• Nowelizacja precyzuje, że obowiązek złożenia sprawozdania będzie spoczywał bezpośrednio na podmiocie, zaś odpowiedzialność za spełnienie tego obowiązku będzie ponosił kierownik podmiotu. Ustawa zawiera także doprecyzowanie, że za kierownika podmiotu będzie uznawać się członka zarządu lub innego organu zarządzającego, osobę pełniącą funkcję takiego organu, a jeżeli w podmiocie tym nie działa taki organ – osobę zarządzającą jego działalnością.

Zmiany dotyczące postępowania w sprawach zatorów

Nowe rozwiązania będą dotyczyć również uprawnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („Prezes UOKiK”) do kierowania tzw. „wezwań miękkich”, zmiany sposobu obliczania kary, obniżania oraz zaostrzania wysokości kary, a także możliwości odroczenia płatności kary lub jej rozłożenia na raty.

• Na gruncie nowych przepisów Prezes UOKiK będzie mógł wystąpić do przedsiębiorców bez wszczynania formalnego postępowania. Takie działanie Prezesa UOKiK ma mieć charakter prewencyjny i pozwolić na wstępne wyjaśnienie poszczególnych kwestii bez wszczynania formalnych działań.
• Wprowadzono nowy wzór obliczania kary nakładanej w wyniku nadmiernych opóźnień w płatnościach. Na podstawie nowej metody nie będzie już konieczne obliczanie jednostkowych kar pieniężnych dla poszczególnych świadczeń.
• Według znowelizowanych przepisów kara pieniężna będzie obniżana o 20% w sytuacji, gdy w terminie 14 dni zostanie ona w całości zapłacona, a przedsiębiorca zrzeknie się prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.
• Ustawa wprowadza również zaostrzenie kary w przypadku dokonania ponownego naruszenia. Jeżeli w okresie 2 lat od dnia uprawomocnienia się pierwszej decyzji Prezes UOKiK ponownie stwierdzi opóźnianie się przez przedsiębiorcę z płatnościami, kara zostanie podwyższona o 50% wartości.
• Ze względu na ważny interes przedsiębiorcy Prezes UOKiK będzie mógł odroczyć płatność kary pieniężnej albo rozłożyć ją na raty. Odroczenie albo rozłożenie na raty będzie możliwe na wniosek przedsiębiorcy.

Pozostałe zmiany

Nowelizacja wprowadzi także szereg innych istotnych zmian m.in.:

• Obowiązek złożenia oświadczenia o posiadaniu, uzyskaniu albo utracie statusu „dużego przedsiębiorcy” będzie ciążył na podmiocie niezależnie od tego, czy będzie występował jako dłużnik, czy jako wierzyciel w transakcji handlowej.
• W transakcjach, w których dłużnikiem będzie duży przedsiębiorca, a wierzycielem będzie mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca, zastrzeżenie umowne wyłączające albo ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności będzie bezskuteczne, jeżeli zapłata nie nastąpi w terminie określonym w umowie.
• Wartości świadczeń pieniężnych otrzymanych, spełnionych, nieotrzymanych lub niespełnionych w poprzednim roku kalendarzowym wyrażone w walucie obcej będą podlegać przeliczeniu na walutę polską według zasad rachunkowości przyjętych przez przedsiębiorcę. Takie rozwiązanie ma ułatwić sporządzanie sprawozdań i zapewnić spójność przekazywanych danych z księgami rachunkowymi.

Wejście w życie

Ustawa wejdzie w życie 14 dni po jej ogłoszeniu.

Wyjątek stanowią m.in. przepisy o bezskuteczności zastrzeżenia umownego wyłączającego albo ograniczającego prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności, które wejdą w życie 2 miesiące od dnia ogłoszenia oraz przepisy dotyczące obowiązków sprawozdawczych, które wejdą w życie od 1 stycznia 2023 r.

Dotychczasowa działalność UOKiK

Do tej pory Prezes UOKiK prowadził szereg postępowań w sprawie zatorów płatniczych. Postępowania dotyczyły podmiotów m.in. z branży spożywczej i przetwórczej, chemicznej, kosmetycznej, motoryzacyjnej. W 2021 r. zostało wydanych 19 decyzji stwierdzających nadmierne opóźnianie się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych, za które łącznie nałożono 1,42 mln zł kar.[2]

Treść ustawy dostępna jest pod adresem: Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych oraz ustawy o finansach publicznych

[1] Ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych oraz ustawy o finansach publicznych.

[2] Sprawozdanie z działalności UOKIK – rok 2021, s. 42-45.