Belgisch wetsvoorstel betreffende de controle op buitenlandse directe investeringen in strategische sectoren

Het wetsontwerp, dat op 23 februari 2021 is ingediend, heeft tot doel in het Belgisch Wetboek van economisch recht een mechanisme op te nemen voor de screening van buitenlandse directe investeringen in een Belgische onderneming die actief is in een strategische sector. Het doel is in België een mechanisme in te voeren die bestaat in de voorafgaande aanmelding aan een screeningscommissie bij de federale minister van Economische Zaken van investeringsprojecten van niet-Europese investeerders in een Belgische onderneming die actief is in een zeer gevoelige sector of in een sector die de veiligheid of de openbare orde in gevaar kan brengen. Op basis van het advies van de screeningscommissie neemt de minister van Economische Zaken een gemotiveerd besluit om de investering goed te keuren (met of zonder voorwaarden) of het investeringsproject te blokkeren.

Momenteel heeft alleen het Vlaams Gewest via zijn Vlaams Administratief Besluit van 7 december 2018 een beperkte ex-post controle ingevoerd op buitenlandse investeringen in strategische (semi-)publieke activa in Vlaanderen. In het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bestaat geen vergelijkbare wetgeving inzake de controle op buitenlandse directe investeringen.

Dit wetsvoorstel zal gevolgen hebben voor het overnameproces van buitenlandse investeerders in België. Evenals de verplichting om fusievoornemens vooraf aan te melden bij de Belgische mededingingsautoriteit of de Europese Commissie, kan deze toekomstige formaliteit niet worden genegeerd gezien de verstrekkende bevoegdheid die aan de federale minister van Economische Zaken wordt verleend en de mogelijke sancties die bij niet-naleving worden overwogen.

Toepassingsgebied

Het wetsvoorstel beoogt de invoering van een verplichting tot voorafgaande kennisgeving onder de volgende voorwaarden:

1. een investeerder uit een niet-EU-land;
2. die een investering doet boven bepaalde drempels;
3. in een Belgische vennootschap; en
4. die actief is in een zeer gevoelige sector of in een sector die de veiligheid of de openbare orde in gevaar kan brengen.

De sectoren die onder het toepassingsgebied van het voorstel vallen, zijn:

• kritieke infrastructuur (waaronder energie, vervoer, water, gezondheid, communicatie, media, gegevensverwerking of -opslag, lucht- en ruimtevaart, defensie, electorale of financiële infrastructuur en gevoelige voorzieningen, alsmede grond en eigendommen die essentieel zijn voor het gebruik van dergelijke infrastructuur);
• kritieke technologieën, alsmede bepaalde goederen voor tweeërlei gebruik zoals gedefinieerd in Verordening (EG) nr. 428/2009 (bv. technologieën in verband met kunstmatige intelligentie, robotica, halfgeleiders, cyberveiligheid, lucht- en ruimtevaart, defensie, energieopslag, kwantum- en nucleaire technologieën, alsmede nanotechnologieën en biotechnologieën);
• de voorziening van kritieke voorraden (met inbegrip van onder meer energie, grondstoffen of voedselzekerheid);
• toegang tot en controle van gevoelige informatie, waaronder persoonsgegevens; en
• -vrijheid en pluralisme van de media.

Enerzijds bepaalt het wetsvoorstel dat de buitenlandse investeerder het investeringsproject bij de screeningscommissie moet aanmelden indien de voorgenomen investering de buitenlandse investeerder in staat stelt rechtstreeks of onrechtstreeks 10% of meer van de stemrechten in de entiteit te verwerven of een meerderheid van de bestuurders van de entiteit te benoemen. Het percentage van de stemrechten wordt berekend op geconsolideerde basis. Daarom worden de stemrechten van alle verbonden entiteiten samengeteld.

Anderzijds, indien een buitenlandse investeerder daarentegen voornemens is een buitenlandse directe investering te doen zonder stemrechten in een entiteit te verwerven, is de kennisgevingsverplichting ook van toepassing indien de buitenlandse directe investering een waarde heeft van EUR 4.500.000 of meer.

Procedure voor de onderzoekscommissie

Het wetsontwerp voorziet in de oprichting van een federale overheidsdienst, de screeningscommissie, die buitenlandse directe investeringen moet onderzoeken. Deze commissie staat onder het gezag van de federale minister van Economische Zaken.

Na ontvangst van de kennisgeving bepaalt de screeningscommissie binnen 21 werkdagen of verder onderzoek wenselijk is met het oog op de bescherming van de nationale veiligheid of de openbare orde. Mocht de screeningscommissie van oordeel zijn dat de aangekondigde investering waarschijnlijk geen schade zal toebrengen aan de nationale veiligheid of de openbare orde, dan zal het de aanmeldende partij daarvan onmiddellijk in kennis stellen. Zodra deze informatie is verstrekt, kan de investering worden uitgevoerd.

Indien de screeningscommissie echter na een eerste onderzoek van de aanmelding van oordeel is dat een nader onderzoek nodig is, zal het bij de aanvrager of derden alle informatie verzamelen die voor dit onderzoek van belang is.

In dit verband zal de screeningcommissie rekening houden met de adviezen van de Veiligheid van de Staat, de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, het Centrum voor Cybersecurity België, de bevoegde overheidsdiensten, de sectorregulatoren en de toezichthouders die toezien op de strategische sector en met de eventuele opmerkingen ontvangen van andere lidstaten van de EU of van de Europese Commissie. De screeningcommissie zal verplicht zijn met deze instanties overleg te plegen.

In sommige gevallen zal nader onderzoek door de screeningscommissie nodig zijn:

1. indien de buitenlandse directe investering rechtstreeks of onrechtstreeks onder zeggenschap staat van een overheidsinstantie, met inbegrip van regeringsinstanties of de strijdkrachten van een derde land, onder meer via haar eigendomsstructuur of aanzienlijke financiering;
2. indien de buitenlandse investeerder eerder betrokken is geweest bij activiteiten die de veiligheid of de openbare orde van een Lidstaat ondermijnen;
3. indien er een ernstig risico bestaat dat de buitenlandse investeerder zich met illegale of criminele activiteiten zal inlaten;
4. indien een regionale regering daarom verzoekt.

Het aanvullend onderzoek dient uiterlijk zes maanden na ontvangst van de laatste aan de buitenlandse directe investeerder gevraagde informatie te worden afgesloten. Na het advies van de screeningscommissie neemt de federale minister van Economische Zaken een gemotiveerd besluit om de investering goed te keuren (met of zonder voorwaarden) of te blokkeren.

Het besluit om de geplande buitenlandse directe investering te blokkeren of om aanvullende voorwaarden op te leggen, kan alleen worden genomen indien het noodzakelijk is de nationale veiligheid of de openbare orde te beschermen.

Indien de federale minister van Economische Zaken binnen deze termijn van zes maanden geen besluit neemt, wordt de voorgenomen investering geacht te zijn goedgekeurd.

Tegen een besluit van de minister waarbij aan een buitenlandse directe investeerder bijkomende voorwaarden worden opgelegd of hem de toestemming wordt geweigerd om de investering te doen, kan beroep worden ingesteld bij de Raad van State, tenzij het besluit wordt gerechtvaardigd door militaire belangen.

Sancties

Indien de screeningscommissie tot de conclusie komt dat de procedure niet is gerespecteerd, wordt de bevoegde minister gemachtigd om de stemrechten die zijn verbonden aan de betrokken directe buitenlandse investering of de aankoop zelf, in het geval van een investering die geen verband houdt met de verwerving van stemrechten, op te schorten totdat de daartoe voorziene procedure is nageleefd. Bovendien zal de buitenlandse directe investeerder die de kennisgevingsverplichting niet nakomt, worden bestraft met een administratieve boete tussen EUR 1.000 en EUR 100.000.

Bovendien kan de bevoegde minister, indien een buitenlandse directe investering wordt gedaan in strijd met de kennisgevingsverplichting of in strijd met de door het wetsvoorstel opgelegde voorwaarden, de investeerder verplichten de investering binnen een door hem te bepalen termijn over te dragen aan een door hem goedgekeurde partij.

Screeningsmechanisme in Vlaanderen

Sinds 1 januari 2019 beschikt Vlaanderen over een screeningsmechanisme voor buitenlandse directe investeringen dat is ingesteld door het Vlaams Bestuursdecreet.

In tegenstelling tot de ex-ante screening, die op federaal niveau zal worden uitgevoerd, voorziet het Vlaamse mechanisme in een ex-post screeningsmechanisme voor buitenlandse directe investeringen in Vlaamse overheidsinstellingen. Het decreet is specifiek gericht op ondernemingen die onder zeggenschap staan van de Vlaamse regering of lokale overheden (met inbegrip van bijvoorbeeld externe publiekrechtelijke overheidsinstellingen en Vlaamse investeringsmaatschappijen), en bepaalde instellingen met rechtspersoonlijkheid die zijn opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang.

De Vlaamse Regering kan onder bepaalde voorwaarden een rechtshandeling (bv. een aandelenoverdracht of het sluiten van een handelsovereenkomst) nietig verklaren of onafdwingbaar verklaren als een buitenlandse vennootschap als gevolg van die rechtshandeling zeggenschap of beslissingsmacht verwerft in een Vlaamse overheidsinstelling, waardoor de strategische belangen of de strategische onafhankelijkheid van het Vlaamse Gewest of de Vlaamse Gemeenschap in gevaar worden gebracht.

Conclusie

Volgens de OESO is de Europese Unie de grootste ontvanger van directe buitenlandse investeringen ter wereld. De Europese Commissie beschrijft het als essentieel voor economische groei, concurrentievermogen, werkgelegenheid en innovatie in de EU. Er bestaat echter ook bezorgdheid over directe buitenlandse investeringen, waarvan de belangrijkste de overname van strategische bedrijven of nationale kampioenen door investeerders uit derde landen is.

Op 26 maart 2020 heeft de Europese Commissie, in de context van een door de COVID-19-crisis verzwakte economie, de lidstaten gewaarschuwd voor de risico's die verbonden zijn aan de overname van strategische Europese activa door derden. De Commissie is er zich van bewust dat de volksgezondheidscrisis veel bedrijven aan een aanzienlijke economische kwetsbaarheid heeft blootgesteld en moedigt de Lidstaten sterk aan hun veiligheid en economische soevereiniteit te beschermen.

Het wetsvoorstel ter regulering van de buitenlandse directe investeringen in België past dan ook in een gemeenschappelijke wens van de lidstaten om de strategische belangen en zeer gevoelige sectoren van de EU te beschermen.

Op EU-niveau is Verordening (EU) 2019/452 van het Europees Parlement en de Raad van 19 maart 2019 tot vaststelling van een kader voor de screening van BDI in de Europese Unie volledig van toepassing geworden met ingang van 11 oktober 2020.

Daarnaast heeft de Commissie op 5 mei 2021 een nieuwe ontwerpverordening ingediend om de verstoringen als gevolg van buitenlandse subsidies op de interne markt aan te pakken. Door regeringen van derde landen verleende subsidies worden momenteel immers vrijwel niet gecontroleerd, terwijl door de lidstaten verleende subsidies worden getoetst aan de EU-regels inzake staatssteun.

Voor vragen over dit onderwerp kunt u terecht bij Annabelle Lepièce en Raphaël Brochier.