Polska - ponad 20 mln kary za misselling ubezpieczeń z UFK

13 stycznia 2021 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („UOKiK”) wydał decyzję nakładającą na jednego z polskich ubezpieczycieli z sektora ubezpieczeń życiowych („Ubezpieczyciel”) karę w wysokości ponad 20 mln złotych za misselling umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym („UFK”). Decyzja ta nie jest jeszcze prawomocna i Ubezpieczycielowi przysługuje od niej odwołanie do sądu.

Co ciekawe:

• jest to pierwsza kara za misselling umów ubezpieczenia na życie z UFK nałożona przez Prezesa UOKiK;
• Prezes UOKiK zdecydował o nałożeniu na Ubezpieczyciela kary pomimo tego, że Ubezpieczyciel przestał stosować praktyki, o których mowa w decyzji w 2018 roku, a Komisja Nadzoru Finansowego („KNF”), która badała działalność Ubezpieczyciela w tym samym zakresie, umorzyła swoje postępowanie z uwagi na niestwierdzenie naruszeń prawa;
• Prezes UOKiK, w celu odstraszenia innych uczestników rynku od powielania praktyk, których dotyczy decyzja, nie zgodził się na wydanie decyzji zobowiązującej*, która pozwalałaby Ubezpieczycielowi zrekompensować skutki naruszeń i uniknąć kary;
• Ubezpieczyciel został ukarany m.in. za działania jednego ze swoich multiagentów**.

Stanowisko Prezesa UOKiK

Zdaniem Prezesa UOKiK:

• Ubezpieczyciel proponował konsumentom zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z UFK, której warunki nie odpowiadały potrzebom konsumentów ustalonych na podstawie analizy w zakresie preferowanego okresu obowiązywania umowy ubezpieczenia oraz akceptowanego poziomu ryzyka inwestycyjnego;
• przy zawieraniu umowy ubezpieczenia na życie z UFK, Ubezpieczyciel przekazywał do podpisu konsumentom oświadczenie, że są oni świadomi, że wybrana umowa ubezpieczenia nie odpowiada ich potrzebom i możliwościom zidentyfikowanym na podstawie ankiety, podczas gdy propozycja umowy ubezpieczenia przedstawiana była jako odpowiadająca tym potrzebom i możliwościom, co wprowadzało konsumentów w błąd co do tego czy zawierana przez nich umowa jest dla nich adekwatna.

Prezes UOKiK uznał, że powyższe działania stanowiły praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów i nałożył na Ubezpieczyciela karę w wysokości ponad 20 mln złotych.

Kara Prezesa UOKiK niezależna od stanowiska KNF

Ciekawym aspektem omawianej decyzji jest fakt, że Prezes UOKiK zdecydował się nałożyć na Ubezpieczyciela karę pieniężną pomimo tego, że KNF, która prowadziła odrębne postępowanie w sprawie potencjalnego naruszenia przez Ubezpieczyciela przepisów dotyczących przeprowadzania ankiety potrzeb klienta przed zawarciem umowy ubezpieczenia na życie z UFK, nie stwierdziła nieprawidłowości w tym zakresie. Prezes UOKiK uznał jednak, że nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez KNF, ani dokonaną przez KNF oceną prawną działań Ubezpieczyciela. Zwrócił uwagę przede wszystkim na inny cel działania Prezesa UOKiK (ochrona interesów konsumentów podejmowana w interesie publicznym). Takie podejście Prezesa UOKiK powinno wzbudzić szczególną czujność uczestników rynku finansowego i zwrócić ich uwagę na konsumenckie aspekty prowadzonej działalności.

Kara ma odstraszać

Jednym z motywów nałożenia kary, jak również odmowy wydania przez Prezesa UOKiK tzw. decyzji zobowiązującej była ochrona interesu publicznego. Prezes UOKiK podkreślił, że rozstrzygnięcie sprawy sprowadza się nie tylko do zakazu stosowania praktyki missellingu przez konkretnego ubezpieczyciela, ale ma również na celu odstraszenie innym uczestników rynku od powielania takich praktyk. Podkreślił, że takiego podejścia wymaga ochrona interesu publicznego. Nie jest to pierwszy raz, gdy Prezes UOKiK podkreśla prewencyjną (odstraszającą) funkcję kary pieniężnej nakładanej na przedsiębiorcę. Jednak przypadki takie są rzadkie.

Odpowiedzialność administracyjna ubezpieczyciela za działania multiagenta

Warto zwrócić także uwagę, że Ubezpieczyciel został ukarany m.in. za działania jednego ze swoich multiagentów. W przypadku mutliagentów polskie prawo odstępuje od ogólnej zasady, zgodnie z którą to ubezpieczyciel odpowiedzialny jest za szkody wyrządzone przez agenta w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych. Multiagenci samodzielnie odpowiadają za szkody, powstałe z tytułu wykonywania tych czynności, wyrządzone klientowi lub osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia i podlegają w tym zakresie obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej. Zdaniem Prezesa UOKiK powyższe zasady nie dotyczą jednak odpowiedzialności administracyjnej z tytułu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W ocenie Prezesa UOKiK, w tym zakresie możliwe jest traktowanie działania agentów jako działań samego ubezpieczyciela. Jeśli takie stanowisko Prezesa UOKiK zostanie utrzymane, będzie miało istotny wpływ na zasady odpowiedzialności z tytułu wykonywania czynności agencyjnych. Możliwe, że będzie wymagało dokonania przez ubezpieczycieli przeglądów zawartych umów agencyjnych i wprowadzenia odpowiednich mechanizmów zabezpieczających ubezpieczyciela przed ewentualnymi karami administracyjnymi nałożonymi na ubezpieczyciela w związku z działaniami agenta.

Jeśli chcesz poznać więcej szczegółów dotyczących powyższej decyzji Prezesa UOKiK lub masz inne pytania dotyczące rynku ubezpieczeniowego w Polsce zapraszamy do kontaktu z ekspertkami CMS: Małgorzatą Surdek, Ewą Świderską i Sylwią Raszplewicz-Czyżewską.

* Decyzja zobowiązująca jest to decyzja, którą Prezes UOKiK może wydać na wniosek przedsiębiorcy, któremu zostanie uprawdopodobnione stosowanie praktyk naruszających zbiorowy interes konsumentów. W takim wypadku Prezes UOKiK zobowiązuje przedsiębiorcę do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków i nie nakłada na przedsiębiorcę kary pieniężnej.

** Multiagent to agent ubezpieczeniowy lub agent oferujący ubezpieczenia uzupełniające wykonujący czynności agencyjne na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu ubezpieczeń, zgodnie z załącznikiem do ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej,