İş sözleşmelerinin işverenler tarafından feshine getirilen sınırlamalara ilişkin not

20 Nisan 2020, 12:00 itibariyle doğru

Koronavirüs (COVID-19) salgını devam ederken Türkiye'de devlet, salgının ekonomik etkilerini ortadan kaldırmak amacıyla çeşitli önlemler almaya devam etmektedir. Bu anlamda, adı "Yeni Koronavirüs Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ("Kanun") olan, diğerlerinin yanı sıra, çalışanlar ve işverenler için salgının etkilerini hafifletici düzenlemeler içeren yeni bir kanun yürürlüğe konulmuştur. Bu düzenlemeler, iş sözleşmesinin feshedilmesine ilişkin yeniliklere yanı sıra kısa çalışma ödeneğinin uygulanma usullerine ilişkindir.

Kanun, 17 Nisan tarihinde (aşağıda detaylı olarak anlatıldığı gibi, geçmişe dönük yürürlüğe girmesi öngörülen bazı maddeleri hariç) yürürlüğe girmiştir.

Bu bağlamda, bu not, Türk hukuku uyarınca iş sözleşmesinin feshi ile ilgili yapılan değişikliklerin yanı sıra kısa çalışma ödeneği başvurularına uygulanacak prosedürlere ilişkin genel bir değerlendirme sunmayı ve işverenlere bu konularda yol göstermeyi amaçlamaktadır. Kanun ile getirilen önemli değişiklikler aşağıdaki gibidir:

1. Kanuna göre, işverenler, her türlü iş veya hizmet sözleşmesini, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller (örn. Şirket politikalarının önemli ölçüde ihlali, taciz gibi) dışında gelecek üç (3) ay içerisinde feshedemeyecektir. Bununla birlikte, işverenler çalışanlarını üç (3) aylık süreyi geçmemek üzere tek taraflı olarak ücretsiz izne ayırabilecektirler. Bu ücretsiz izin süresince, çalışanlar geçerli sebeple sözleşmeyi fesih veya kanuni alacaklarını (örn. kıdem ve ihbar tazminatı) işverenden isteme hakkına sahip değildirler. Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında (şu anda, 2.943 TL) idari para cezası uygulanacaktır. Bu üç (3) aylık süre, Cumhurbaşkanlığı kararı ile ilk sürenin bitiminden sonra üç (3) ay daha uzatılabilir.
2. Kanun, ayrıca İşsizlik Sigortası Kanunu'nda da bazı değişiklikler öngörmektedir. Bu düzenlemeye göre, işsizlik sigortası fonundan karşılanacak günlük 39,24 TL nakdi ücret desteği ücretsiz izin süresince veya çalışılmayan süre boyunca aşağıdaki kişilere verilecektir;
   1. düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunan ve herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almayan; ve
   2. işverenleri tarafından ücretsiz izne ayrılan; veya
   3. kısa çalışma işyerinde başladığı halde kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan; veya
   4. 15 Mart 2020'den sonra iş sözleşmesi feshedilen ve işsizlik ödeneğinden yararlanamayan çalışanlar.
   Nakdi ücret desteğinin verileceği süre, işverenlerin sözleşmeyi fesih haklarının sınırlı kalacağı süreyi (şu an, üç (3) ay) aşamaz. Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene idari para cezası uygulanacaktır. Bu para cezası, fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında (şu an, 2.943 TL) ve bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere belirlenecektir.
3. Sendikaların yetki tespitlerinin verilmesi, toplu iş sözleşmelerinin yapılması, toplu iş uyuşmazlıklarının çözümü ile grev ve lokavta ilişkin süreçler, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç (3) ay süreyle durdurulmuştur, süreler bu üç (3) ay boyunca işlemeyecektir. Bu üç (3) aylık süre Cumhurbaşkanı kararı ile üç (3) ay daha uzatılabilecektir.
4. Zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için (örn. COVID-19 salgınının etkileri sebebiyle yapılan başvurular), altmış güne kadar uzayabilecek uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilecek. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile işverenden tahsil edilecek. Bu madde, yasalaşan kanun teklifine göre 29 Şubat 2020 tarihinden itibaren uygulanacaktır. Bu şekilde, geçmiş başvurular da bu maddeden faydalanacaktır ve dolayısıyla bu başvuruların daha kısa bir sürede sonuçlandırılması beklenmektedir.

Sonuç olarak, Kanun, Türk İş Hukuku'nda fesih usulleri ile kısa çalışma ödeneğinin uygulanması konularında çeşitli değişiklikler getirmiştir.

Bu önlemlerin COVID-19 salgınının sebep olabileceği işsizlik sorununu çözmekte faydalı olacağı ve kısa çalışma ödeneği başvurularına ilişkin prosedürleri kolaylaştırarak, işletmelerin çalışmalarına devam etmesine yardımcı olacağı değerlendirilmektedir.

İş sözleşmelerinin feshi konusundaki yeni düzenlemeler ile ilgili daha fazla bilgi için lütfen Dr. Döne Yalçın veya Sinan Abra ile iletişime geçiniz.