Pandemia COVID-19 w świetle ustawy o zatorach płatniczych

Przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2020 r.

Z dniem 1 stycznia 2020 roku weszły w życie przepisy ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych („Ustawa”), m.in. przyznające Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („Prezes UOKiK”) kompetencję do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej na przedsiębiorców, którzy nadmiernie opóźniają się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Wysokość tej kary zależy m.in. od wartości opóźnionych należności i okresu opóźnienia. Niniejsza nowelizacja miała za zadanie zwiększyć efektywność walki z tzw. zatorami płatniczymi.

Sytuacja na rynku w związku z pandemią COVID-19

Wraz z wystąpieniem pandemii COVID-19, temat zatorów płatniczych i ew. ingerencji UOKiK-u w tym zakresie, wywołuje zainteresowanie na rynku. Krajowy Rejestr Długów („KRD”), który na bieżąco monitoruje kondycję poszczególnych branż, wskazuje na systematyczny wzrost zadłużenia przedsiębiorców, którzy w związku z pandemią musieli ograniczyć lub nawet wstrzymać swoją działalność. Z badania przeprowadzonego przez IMAS International na zlecenie KRD wynika, że wraz z wybuchem pandemii, znacząco zwiększyły się problemy przedsiębiorców z sektora MŚP z terminowym regulowaniem należności i obecnie posiada je aż 63% z nich.

Wyłączenia ustawowe

W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do twierdzenia, że wybuch pandemii COVID-19 może skutkować wyłączeniem obowiązywania Ustawy. Jednakże, jej przepisy już teraz przewidują okoliczności, w których Prezes UOKiK odstępuje od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej (obligatoryjnie lub fakultatywnie).

Prezes Urzędu poprzestaje na pouczeniu, jeżeli strona postępowania napotyka problemy w regulowaniu własnych zobowiązań, które to są równe lub mniejsze od wartości nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie świadczeń pieniężnych w okresie objętym postępowaniem (a więc sama jest ofiarą zatoru płatniczego). Dla wielu przedsiębiorców, którzy będą w stanie wykazać powyższą okoliczność, będzie to w obecnej sytuacji szansa na uniknięcie administracyjnej kary pieniężnej.

Ponadto, Prezes UOKiK odstępuje od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej, gdy do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych doszło na skutek działania siły wyższej. To, czy na kanwie konkretnej sprawy Prezes UOKiK zakwalifikuje pandemię COVID-19 jako siłę wyższą będzie przedmiotem indywidualnej oceny Urzędu. Nie bez znaczenia pozostanie fakt czy przedsiębiorca będzie potrafił odpowiednio uargumentować taką kwalifikację swojej sytuacji.

Ostatnią, fakultatywną przesłanką odstąpienia od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej pozostaje „uzasadniony przypadek”. Interpretacja tego pojęcia pozostawać będzie w kwestii uznaniowej Prezesa UOKIK. Póki co brak jest wskazań, jakie stany faktyczne będą uznawane za „uzasadniony przypadek” (nie powstała do tej pory żadna praktyka Urzędu w tym zakresie).

Prognozy na przyszłość w obliczu Tarczy Antykryzysowej

W ostatnim czasie, polski parlament uchwalił nowe akty prawne mające na celu zapewnienie wsparcia dla dotkniętych pandemią przedsiębiorców (tzw. Tarcza Antykryzysowa). W czasie, gdy prace nad tymi rozwiązaniami wciąż trwały, pojawiły się głosy płynące z rynku (m.in. ze strony Konfederacji Lewiatan, reprezentującej interesy polskich przedsiębiorców), iż w obliczu pandemii stosowanie przepisów dot. zatorów płatniczych powinno zostać zawieszone. W przyjętych do tej pory regulacjach nie znalazły się jednak żadne przepisy, które by zmieniały lub modyfikowały uprawnienia Prezesa UOKiK nadane Ustawą.

Jako że obecna sytuacja rozwija się niezwykle dynamicznie, problematyka zatorów płatniczych wymaga bieżącego monitorowania. Nie jest wykluczone, że postulaty przedsiębiorców zostaną w jakimś zakresie uwzględnione.