Odbiór prac budowlanych momentem powstania obowiązku zapłaty VAT

W ostatnim czasie TSUE wydał istotny wyrok dot. rozliczania VAT od usług budowlanych, który może mieć duże znaczenie praktyczne dla spółek budowlanych działających w Polsce. Wyrok w sprawie Budimex może mieć wpływ na praktykę na polskim rynku przede wszystkim w zakresie:

• postępowań spornych dotyczących robót budowalnych. Dotychczas niewystawianie faktur i nieodprowadzanie podatku od zgłoszonych już do odbioru robót wiązało się istotnym ryzykiem podatkowym i karno-skarbowym.
• kształtowania umów budowlanych – nie każda forma odbioru prac będzie wpływała na podatek VAT. Obowiązek VAT będzie powstawał w momencie odbioru prac tylko w takim przypadku, kiedy będzie on warunkiem koniecznym do stwierdzenia, że rezultat rzeczywiście odpowiada wcześniejszym uzgodnieniom. Inne formalności nie będą miały tego samego skutku.
• zwrotów podatku VAT - podatnicy, którzy zapłacili VAT w podobnych co wskazane w sprawie Budimex okolicznościach, mogą rozważyć wystąpienie z wnioskiem o zwrot wcześniej odprowadzonego VAT-u.

W wyroku TSUE z 2 maja 2019 r. w sprawie Budimex S.A. przeciwko Ministerstwu Finansów (sygn. C-224/18), sąd, odpowiadając na pytanie prejudycjalne NSA, uznał, bowiem że w przypadku robót budowlanych lub budowlano-montażowych obowiązek zapłaty VAT powstaje dopiero po odbiorze prac a nie w chwili ich faktycznego zakończenia.

Tymczasem zgodnie z polskimi przepisami, w przypadku robót budowlanych obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą wystawienia faktury dokumentującej wykonanie prac, lub, w przypadku jej braku, po upływie terminu 30 dni od daty rzeczywistego ich wykonania.

W kontekście powyższej regulacji obowiązującej w Polsce kluczowe jest określenie chwili wykonania robót. Dotychczasowa praktyka stosowania przepisów wskazywała najczęściej, że jest to moment faktycznego wykonania prac oraz ewentualnego zgłoszenia ich do odbioru.

W rozpatrywanej sprawie TSUE stwierdził jednak, iż w przypadku gdy zamawiający miał prawo do weryfikacji zgodności prac z umową, a na wykonawcy ciążył obowiązek wprowadzenia ewentualnych zmian oraz nie jest możliwe określenie wynagrodzenia przed dokonaniem odbioru, podatek od tych usług nie może stać się wymagalny przed obiorem.

W konsekwencji, momentem wykonania usługi staje się moment akceptacji robót przez zamawiającego, a nie chwila ich faktycznego ukończenia, gdyż odbiór prac jest formalnością objętą usługą budowlaną. Skutkuje do przesunięciem chwili, w której powstaje obowiązek podatkowy w VAT (i powstaje konieczność zapłaty podatku) na moment po odbiorze prac.

TSUE wskazał jednocześnie, że formalny odbiór prac musi być przewidziany w umowie i odzwierciedlać normy i standardy istniejące w dziedzinie, w której jest dokonywana usługa.

Powyższe orzeczenie powinno doprowadzić do ograniczenia sytuacji, kiedy wykonawca powinien uiścić VAT już w chwili wykonania usług budowlanych, często oczekując na płatność od zamawianego przez dłuższy czas (czasami nawet do zakończenia sporu sądowego). Wyrok będzie miał też bezpośredni wpływ na praktykę pisania umów budowlanych.

Nadto, podatnicy, którzy w sytuacjach analogicznych jak powyższa, zapłacili VAT mogą rozważyć wystąpienie z wnioskiem o jego zwrot.