Zmiany w skardze nadzwyczajnej – większa pewność dla przedsiębiorców?

Prezes UOKiK czy Rzecznik Finansowy nie zaskarży już prawomocnych orzeczeń, jakie zapadły z udziałem przedsiębiorców w ciągu ostatnich 20 lat – wynika z nowelizacji przepisów o skardze nadzwyczajnej, która weszła w życie 16.06.2018 r.

Od 3.04.2018 r. można wnosić nową w polskim prawie skargę nadzwyczajną, mogącą uchylić lub zmienić prawomocne orzeczenie. Ze skargą mogą wystąpić: Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Podmioty te mogły zaskarżyć także orzeczenia, które uprawomocniły się po dniu 17.10.1997 r. (żadna taka skarga nie została jeszcze wniesiona).

Obecnie tylko Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wnieść skargę nadzwyczajną wobec „starych” wyroków i mogą to zrobić do 3.04.2021 r. W sprawach „bieżących”, nadal wszystkie wymienione organy mają prawo do skargi nadzwyczajnej, z którą mogą wystąpić w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia (a jeżeli w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna – w ciągu 1 roku od dnia jej rozpoznania).

Jeżeli mniej organów może wnieść skargę nadzwyczajną w dawno już zamkniętych sprawach, to powinno też spaść ryzyko ingerencji w korzystne dla przedsiębiorców wyroki. Wydaje się więc, że banki czy ubezpieczyciele mogą się czuć nieco pewniej, ponieważ „starych” wyroków nie wzruszy już Prezes UOKiK, Przewodniczący KNF czy Rzecznik Finansowy.

W związku ze zmianami warto przeanalizować zamknięte już sprawy firmy pod kątem ryzyk czy szans, jakie niesie ze sobą skarga nadzwyczajna. Także sama firma może zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o wystąpienie ze skargą nadzwyczajną w sprawach przegranych przed 3.04.2018 r., o ile „jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej”, a dodatkowo:

• orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji,
• orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
• zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego

a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Ze względów politycznych (negocjacje z Komisją Europejską w sprawie praworządności) ostateczny kształt instytucji skargi nadzwyczajnej może jeszcze ulec zmianie i nie wyklucza się nawet wycofania tego środka z polskiego systemu prawnego. O wszelkich zmianach będziemy raportować w kolejnych artykułach.